Để hình dung về những ngày đầu của các HLV ở CLB mới như thế nào, hãy cùng đến với bộ phim tài liệu All or Nothing của Tottenham Hotspur.
Jose Mourinho mở chiếc hộp chứa đầy tài liệu liên quan đến đội bóng trong văn phòng và vò đầu bứt tai khi biết rằng Moussa Sissoko là một trong những cầu thủ có ảnh hưởng lớn nhất trong phòng thay đồ của Spurs. Sau đó, ông lại một phen toát mồ hôi để tìm ra cách gọi tên Kyle Walker-Peters sao cho…thuận miệng nhất.
“Walker hoặc Peters – cậu muốn tôi gọi thế nào?” Mourinho hỏi cầu thủ trẻ giữa buổi tập.
“Walker-Peters,” chàng cầu thủ đáp lại.
“Cả hai?” Mourinho nói, nét mặt ông vừa ngạc nhiên vừa nhăn nhó. “Nó quá dài đối với tôi, anh bạn!”.
Để thuộc tên và quen mặt mọi người trong CLB – bao gồm tất cả các nhân viên – cần nhiều thời gian; và thời gian tất nhiên là điều xa xỉ khi bạn đến với một CLB vào giữa mùa giải, trong bối cảnh kết quả trên sân đang lao dốc. Dù tân HLV có nói gì trong cuộc họp báo ra mắt chăng nữa, không có gì khác ngoài thực tế rằng ông ta cần phải khiến mọi thứ trở nên tốt đẹp hơn ngay lập tức.
Hầu hết cầu thủ sẽ có ý tưởng về những gì họ mong đợi ở vị HLV mới trước khi gặp ông ta. Tuần lễ tập trung của ĐTQG là cơ hội hoàn hảo để chia sẻ những câu chuyện. Cần lưu ý rằng 3 cầu thủ của Norwich vừa có mặt trong đội hình của ĐT Scotland cùng với John McGinn của Aston Villa.
McGinn sẽ nắm bắt được nhiều điều về HLV mới Gerrard khi anh trò chuyện với các cầu thủ Rangers như Jon McLaughlin và Nathan Patterson. Trong khi đó, Callum Wilson, Ryan Fraser và Matt Ritchie có thể trả lời khá nhiều câu hỏi mà các đồng đội Newcastle dành cho họ về Eddie Howe – cựu HLV Bournemouth.
Được báo trước không phải lúc nào cũng là điều tốt hay là thước đo chính xác cho những gì sắp xảy ra. Stephen Warnock đã nghĩ đến điều tồi tệ nhất khi John Williams, cựu chủ tịch Blackburn, nói với anh rằng Sam Allardyce được bổ nhiệm làm HLV vào năm 2008.
“Tôi đã nghĩ là ác mộng đến rồi. Tất cả đồng đội của tôi đều nói rằng điều đó thật kinh khủng và chẳng vui tí nào đâu. Vince Grella còn la trời: Sam Allardyce đến đây làm gì cơ chứ? Tôi không thích phong cách của ông ta. Vậy mà sau buổi gặp mặt đầu tiên với Big Sam, hầu hết chúng tôi, bao gồm cả Vince, bước ra khỏi phòng và chung một tâm trạng: Chà, thật ấn tượng”.
Sau khi cho các cầu thủ xem đoạn phim về các tình huống họ để thủng lưới, Allardyce nói về không chỉ sai lầm dẫn đến bàn thua của các cầu thủ mà còn cả những điểm yếu trong lối chơi khiến cả đội luôn phải chịu áp lực từ đối phương.
Ông đã giải quyết hết những lỗi sai đó trên sân tập vào cuối ngày hôm đó, bao gồm cả việc chỉ dẫn cho Warnock về việc anh đứng sai vị trí và không làm tốt việc của mình khi phòng ngự. Chẳng cần giới thiệu gì nhiều, Sam Allardyce đi thẳng vào vấn đề và truyền tải thông điệp của mình với các học trò.
Warnock và các đồng đội như được “khai sáng” thêm nhiều điều sau buổi tập đó: “Chúng tôi biết rõ mình phải làm gì vào trận đấu thứ Bảy sắp tới. Mọi thứ rõ như ban ngày. Và chúng tôi đã đánh bại Stoke với tỷ số 3-0 trong trận đấu đầu tiên của Sam. Chúng tôi ngay lập tức tin tưởng vào ông ấy”.
Mặc dù ban đầu Warnock và cả đội đều lo lắng về phong cách bóng đá dưới thời Allardyce, nhưng thực tế là các cầu thủ thường quan tâm nhiều hơn đến tác động của một hHLV mới đối với vận mệnh của họ. Đó là suy nghĩ chung của phần lớn những cầu thủ ở bất kỳ CLB nào.
“Mối quan tâm đầu tiên là: Bạn có suất trong đội hình của HLV mới hay không?” Curtis Davies, trung vệ của Derby, người đã rơi vào tình huống này rất nhiều lần trong nhiều năm, nói: “Ai cũng có suy nghĩ có thể coi là ích kỷ này. Sau đó bạn sẽ nghĩ đến phong cách mà HLV mới vẫn theo đuổi bấy lâu nay.
Bạn có thể nói chuyện với ai đó về HLV mới và họ sẽ nói rằng ông ấy thích đội bóng của mình chơi với sơ đồ 4-3-3. Chà, vậy thì nếu bạn là một số 10, ông ấy sẽ xếp bạn vào đâu? Bạn có đá rộng được không? Bạn sẽ chiến tốt với hàng tiền vệ ba người chứ? Đó là lúc tâm trí có thể bắt đầu hoạt động tích cực hơn một chút”.
Để minh họa cho quan điểm của mình, Davies kể một câu chuyện về thời điểm anh ấy trở lại sau chấn thương ở Hull và Marco Silva vừa trở thành HLV. Trước trận đấu của FA Cup, Harry Maguire và Michael Dawson đều bị gạch tên vì những lý do khác nhau. Davies đã tham gia tập luyện cùng đội nhưng không có ý nghĩ về việc có tên trong đội hình chính thức ngay từ đầu.
HLV trưởng hỏi tôi: “Cậu đá được không?”. Davies nhớ lại. “Bạn muốn nói gì với HLV mới của mình? Vậy là tôi bắt đầu trận đấu với tấm băng đội trưởng, 8 phút sau chấn thương gân khoeo của tôi tái phát và tôi tiếp tục ngồi chơi xơi nước 10 tuần nữa. Tôi đã phải trả giá bởi sự thiếu trung thực với sức khoẻ bản thân để chứng tỏ với HLV mới”.
Buổi gặp đầu tiên của HLV với các cầu thủ cũng rất quan trọng. “Bạn không muốn cung cấp quá nhiều thông tin vì nó giống như bạn đang cố làm đầy chiếc xô khi trên tay chỉ có một ly nước nhỏ, và nó không phải là cách làm hiệu quả cho lắm” Jurgen Klopp nói về cuộc gặp đầu tiên của ông với các cầu thủ Liverpool.
Trong buổi họp tại Melwood đó, Klopp đã viết lên tờ giấy một từ TEAM kèm theo những mô tả ngắn gọn. T(errible to play against – thật khủng khiếp khi phải đối đầu), E(nthusiastic to meet challenges – nhiệt tình đương đầu thử thách), A(mbitious every day – giàu tham vọng mỗi ngày) và M(entally strong machines – những cỗ máy quật cường mạnh mẽ).
Sáu năm trôi qua và Klopp đã thấm nhuần triết lý đó vào các cầu thủ của mình và hơn thế nữa. Tất nhiên, nói thì dễ hơn làm, biến những gì có trong một bài thuyết trình thành hiện thực là điều chẳng hề đơn giản, nhưng quan trọng nhất là khiến cho các cầu thủ cảm thấy HLV mới là người có tầm nhìn, có kế hoạch và có thể giúp họ tiến bộ hơn.
Tân HLV phải thể hiện cá tính của mình và cho cầu thủ thấy một chút về hành trình mà bạn hướng tới. Hiểu theo cách khác, tân HLV phải có kĩ năng bán hàng thật đỉnh trong buổi ra mắt đó. Hãy nghĩ xem làm thế nào để có thể thay đổi bầu không khí và khiến các kết quả tích cực đến nhanh nhất.
Việc xoa dịu sự lo lắng trong khi vẫn thúc đẩy các cầu thủ làm việc chăm chỉ là một trong số các phương pháp. Howe đã cố gắng tìm kiếm sự cân bằng thông qua việc giới thiệu với các cầu thủ những Newcastle các bức ảnh về những “người chiến thắng” trong mỗi buổi tập.
Quá trình luyện tập rất căng thẳng và cạnh tranh nhưng những bức ảnh đó tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại khiến các cầu thủ cảm thấy được công nhận và có động lực để tiếp tục phấn đấu.
Một chân lý không thể phủ nhận, đó là phòng thủ phải là sự ưu tiên hàng đầu của một HLV để giúp một CLB “chữa cháy” ở giai đoạn giữa mùa giải. Norwich cho đến trước trận ra mắt của Dean Smith đã để thủng lưới 26 bàn sau 11 trận đấu – nên chắc chắn hàng phòng ngự sẽ là khu vực mà HLV này phải đặc biệt lưu tâm.
“Người ngoài luôn nói rằng đá bóng mà chỉ tập trung cho phòng ngự là cách chơi tiêu cực, bạn không nên nói quá nhiều về việc không để thủng lưới hoặc giữ sạch lưới. Đó là thứ đã trở thành định kiến trên thế giới ngày nay, đặc biệt là đối với các HLV trẻ tuổi.
Phòng thủ là một trong hai yếu tố quan trọng mà bạn phải thực hiện. Phần còn lại khó hơn nhiều, vì nếu đội của bạn không có một tay săn bàn đẳng cấp thì đó đâu phải việc bạn có thể huấn luyện ngay lập tức. Những gì bạn có thể làm là tìm cách mang lại cơ hội chiến thắng”, Allardyce chia sẻ.
Thu thập càng nhiều thông tin càng tốt là điều quan trọng đối với các tân HLV. Cách tiếp cận tiêu chuẩn đó là xem lại các trận đấu gần đây, nói chuyện với các thành viên về những điều xảy ra trước đó, và mời thủ quân đội bóng và một vài cầu thủ quan trọng khác vào văn phòng để họp riêng.
Tuy nhiên, một số nhà cầm quân lại áp dụng cách tiếp cận sáng tạo hơn. Sean Dyche kể rằng khi mới nhận việc ở Burnley, ông đã đưa cho các cầu thủ của mình một bảng câu hỏi. “Tôi chỉ muốn hiểu họ nghĩ gì về mình và họ nghĩ người khác nghĩ gì về họ. Sau đó, tôi sẽ so sánh điều đó với ý kiến của mình để xem liệu có bất kỳ điều gì mâu thuẫn không.
Tôi hỏi họ những thứ như: Cậu thấy vị trí thi đấu hiện tại có phù hợp không? Cậu có nghĩ mình đang chơi tốt không? Cậu nghĩ gì về bản thân? Người khác nghĩ gì về cậu? Thực sự là những câu hỏi khá mở nhưng nó cho phép tôi hiểu được tâm trí của các cầu thủ.
Trước đó, tôi đã xem trực tiếp một vài trận đấu và tìm hiểu từ bên ngoài, nhưng tôi không thể thực sự hiểu có gì trong đầu các cầu thủ. Nhận được ý kiến của họ từ sớm đã cho tôi ý tưởng rõ ràng hơn về những gì tôi cần làm để có thể xây dựng nên văn hoá của CLB và giúp Burnley thành công trở lại”.
Thay đổi văn hoá CLB là công việc cần nhiều thời gian và có xu hướng diễn ra âm thầm. Đối với các HLV, những người luôn phải chú tâm vào diễn biến trên sân cỏ, tìm kiếm chiến thắng là điều đầu tiên, sau đó mới đến các yếu tố khác như rèn luyện kỷ luật.
Giúp các cầu thủ nói lên những gì họ nghĩ là một cách để gò họ vào những tiêu chuẩn nhất định. Một trong những nguyên tắc đầu tiên của David Moyes tại Westham, đó là các cầu thủ bị thay ra không bao giờ được phản ứng tiêu cực vì điều đó có thể tạo ra tác hại cho đội bóng. Các cầu thủ đồng ý và nếu có vấn đề gì họ cảm thấy chưa thoả đáng thì sẽ trò chuyện với HLV sau trận đấu.
Trong nhiều trường hợp, cách tiếp cận ban đầu của tân HLV sẽ được quyết định bởi những gì đã xảy ra trước đó. “Nếu người tiền nhiệm có phong cách kỷ luật và nghiêm túc, đôi khi HLV mới cần phải biết pha trò một chút với các cầu thủ, cho họ thấy mình là người thú vị để cùng làm hợp tác, cũng như có tính tổ chức và chuyên nghiệp.
Tại Villa, Gerrard đã nói rõ với các cầu thủ rằng ông sẽ không đánh giá về màn trình diễn của họ trong quá khứ. Nói cách khác, tất cả đều đang bắt đầu với lí lịch sạch sẽ, đó cũng chính là những gì Antonio Conte đã nói với các cầu thủ Tottenham sau buổi gặp mặt đầu tiên. Nhưng thực tế có diễn ra như vậy không?
“Nó không hoàn toàn đơn giản như thế,” Allardyce nói. “Bạn đã thu thập được thông tin về những gì xảy ra trước đây, bao gồm cả những vấn đề mà người tiền nhiệm đã gặp phải. Bạn phải biết cầu thủ nào luôn chính trực, trung thành, ai là người bạn có thể dựa vào và ai đã gây ra những vụ lộn xộn trong phòng thay đồ”.
Đôi khi, có những điều hoàn toàn bất ngờ bỗng nhiên xuất hiện trong những ngày đầu tiên. Thật khó để không mỉm cười khi Joao Sacramento, trợ lý của Mourinho tại Spurs, bước vào văn phòng của HLV với một số tin tức nóng hổi ngay sau khi họ đến CLB.
“Một trong những thông tin khiến tôi chú ý, đó là Sissoko có ảnh hưởng lớn trong phòng thay đồ,” Sacramento nói, biết rõ rằng người đàn ông ngồi đối diện sẽ phải sửng sốt.
“Chết tiệt,” Mourinho đáp lại với vẻ choáng váng.
Mặc dù cuộc gặp gỡ ban đầu có thể diễn ra sôi nổi với nhiều tuyên ngôn đáng chú ý, nhưng đó không phải là tiêu chuẩn chung với mọi HLV. Curtis Davies nhớ lại lần đầu tiên gặp mặt Tony Mowbray khi ông tiếp quản West Brom, và vị tân HLV này đưa ra một bài phát biểu mang tên “Im lặng”.
Nghĩa là gần như không nói gì nhiều. Davies giải thích thêm: “Ông ấy không giao tiếp quá nhiều. Nhưng sau đó, trên sân tập, chúng tôi chứng kiến cách ông ấy huấn luyện và lựa chọn tin tưởng ông ấy”.
Sáu tuần nữa thị trường chuyển nhượng mới mở cửa trở lại, vậy nên bây giờ thì Villa, Newcastle và Norwich đều cần tập trung vào những gì diễn ra trên sân tập. Đó là việc tận dụng tốt nhất những gì bạn đang có, đồng thời thể hiện bạn giỏi như thế nào với tư cách là một HLV kiêm quản lý nhân sự.
