Erik ten Hag đã đưa De Jong từ học viện trẻ Ajax lên đội một. Tại đây, ông để cầu thủ này đảm nhận vai trò trung vệ. Sau đó, Ten Hag biến đổi De Jong thành một tiền vệ phòng ngự được di chuyển tự do.
Tại Barcelona, Ernesto Valverde coi De Jong như người kế nhiệm cho Sergio Busquets trước khi quyết định anh giống một phiên bản của Ivan Rakitic ở trung tâm hàng tiền vệ.
Khi Ronald Koeman đặt chân đến Camp Nou, ông cho biết De Jong cần đá ở một trong hai vị trí pivot ở tuyến giữa. Đây là vai trò mà ngôi sao 25 tuổi từng được Koeman sử dụng tại tuyển Hà Lan. Dù vậy, Koeman rốt cuộc đã kéo De Jong lên đá như một tiền đạo lùi tại Barca.
HLV đương nhiệm của Barca, Xavi Hernandez đã cố gắng thử sử dụng De Jong ở mọi vai trò nêu trên. Thế nhưng, cựu tiền vệ Ajax cho đến nay vẫn chưa có một suất vững chắc trong đội hình. Đây rõ ràng không phải điều hay ho với một cầu thủ từng được so sánh với Franz Beckenbauer và Johan Cruyff.
Vậy De Jong có gì khác biệt so với những tiền vệ khác? Sự khác biệt ấy nằm ở một chỉ số đơn giản: De Jong giữ bóng trong chân lâu hơn. Trong số 156 tiền vệ đã nhận ít nhất 250 đường chuyền tại một CLB ở 5 mùa giải Champions League trọn vẹn gần nhất, De Jong đứng số 1 về thời gian giữ bóng trung bình lâu nhất (3 giây tại Ajax), trước khi thực hiện hành động tiếp theo. Ở Barca, con số này giảm đi đôi chút, xuống 2,9 giây, đứng thứ 3.
Điều này không nhất thiết phải là tốt hay xấu. Một số tiền vệ đẳng cấp thế giới khác hiện nay cũng rất thích cầm bóng, ví dụ Bernardo Silva của Man City (2,9 giây), Joshua Kimmich của Bayern (2,8 giây) hay đồng đội của De Jong tại Barca là Busquets (2,2 giây). Nhưng ngay cả khi đồng hồ bấm giờ không đo lường chất lượng việc giữ bóng, nó có thể ghi lại điều gì đó về phong cách.
Koeman, người hiểu rõ De Jong hơn bất kỳ ai sau khi đã làm việc cùng anh ở tuyển Hà Lan và Barca, từng nói ngôi sao đồng hương này có một phẩm chất đặc biệt nhất, đó là sự kiên nhẫn: “Trong rất nhiều tình huống, De Jong có khả năng trì hoãn quyết định khi có bóng trong chân. Sau đó, cậu ấy tung ra một đường chuyền khiến mọi người phải nghĩ ‘Chết tiệt. Tư duy thật xuất sắc. Đơn giản vậy thôi à'”.
Dĩ nhiên, một lý do khiến các cầu thủ không muốn giữ bóng lâu trong chân là vì lo ngại bị đối phương lao vào cướp mất. Nếu là mẫu cầu thủ thích “trì hoãn việc ra quyết định”, bạn có 3 sự chọn lựa cơ bản: chơi ở phần sân nơi hàng thủ không thể đuổi theo bạn, bạn có thể thoát pressing hoặc rê bóng vượt qua sự truy cản. De Jong có cả ba điều này.
Không dễ để có được không gian lẫn thời gian ở giữa hàng thủ đối phương, nên một cầu thủ muốn sở hữu điều này cần di chuyển sâu hoặc rộng. Trong trường hợp của De Jong, anh thực hiện cả hai. De Jong thích lùi về khu vực giữa trung vệ và hậu vệ cánh để nhận bóng. Đây là một vị trí tốt, nơi anh là “cầu thủ đầu tiên nhận bóng từ hàng thủ và liên kết với hàng công”.
Lùi xuống vị trí bên ngoài cặp trung vệ giúp dễ nhận bóng từ hàng thủ. Từ đó, các chuyển động tự nhiên của đội bóng cũng bắt đầu. Hậu vệ cánh sẽ dâng cao để nhường không gian cho De Jong, trong khi cầu thủ chạy cánh sẽ bó vào trung lộ nơi vốn thuộc về cầu thủ người Hà Lan. Điều này khiến hàng thủ đối phương bị xáo trộn, tạo ra khoảng trống để De Jong lao lên phía trước.
Đối thủ cần có phương án để ứng phó với cách chuyển động này. Nếu một cầu thủ được giao nhiệm vụ kèm De Jong ở tuyến giữa đi theo anh xuống sâu hơn, nó sẽ để lại một lỗ hổng ở phía sau khu vực phòng ngự. Nếu một cầu thủ khác chuyển sang bắt De Jong, nó sẽ giải phóng một lựa chọn chuyền bóng gần đó. Và nếu đối thủ không sắp xếp nhanh chóng và đúng góc độ, De Jong sẽ có thời gian để làm điều anh muốn.
Việc kiếm được không gian chưa bao giờ là chuyện dễ dàng. Đôi khi bạn chỉ thu về thành quả bằng cách vượt qua sự truy cản của một cầu thủ đối phương. De Jong thích làm điều đó. Ten Hag từng nói: “Bạn khó có thể gây áp lực lên De Jong. Đó là một tài năng thiên bẩm”. Rất nhiều tiền vệ của Barca phải di chuyển để thoát pressing. Busquets thích “mơi” bóng, cho đối thủ lao vào rồi kéo lại, xoay người vừa đủ khiến địch tắc bóng hụt. Xavi lúc còn thi đấu sẽ lôi kéo cầu thủ đối phương, sau đó xoay vòng tròn với trái bóng nhờ khả năng giữ bóng như dính vào chân rồi chuyền cho đồng đội.
Động tác yêu thích của De Jong về cơ bản ngược lại với Xavi. Tiền vệ người Hà Lan sẽ nhận bóng như thể chuẩn bị chuyển hướng sang trái, hướng tự nhiên với một cầu thủ thuận chân phải. Sau đó, khi cầu thủ theo kèm đã bị lừa theo hướng đó, De Jong sẽ chỉnh bóng để chạy về bên phải, khiến đối phương bị vặn sườn. Khác với Xavi, cơ thể của De Jong được định hình để rê bóng qua đối thủ thay vì chuyền.
Điều này đưa chúng ta đến cách thứ 3 để giữ bóng lâu như phần đầu đề cập: rê bóng vượt qua sự truy cản. Theo dữ liệu của FBref, De Jong dẫn bóng với khoảng cách 4,3 mét trước khi thực hiện mỗi nỗ lực chuyền bóng mùa trước, nằm trong số 17% tất cả các tiền vệ trung tâm và tiền vệ phòng ngự ở 5 giải đấu hàng đầu châu Âu. Nếu chỉ tính quãng đường dẫn bóng của De Jong mỗi đường chuyền, De Jong nằm trong top đầu. “Cậu ấy là một kẻ lang thang, một nhà thám hiểm. Cậu ấy luôn di chuyển, giống như một con cá mập”, Ten Hag nói.
Khi bắt đầu di chuyển, De Jong chạy thẳng chứ không thuộc dạng lắt léo. Anh thực sự chỉ dùng chân phải để rê bóng nhưng sự lừa dối nằm ở cách điều khiển cơ thể của De Jong, cách thay đổi để đối phương lầm tưởng anh sắp sửa giảm tốc. De Jong chạy rất đơn giản song việc truy cản anh không phải chuyện dễ dàng. Nghe thì thấy vai trò của De Jong đã tương đối rõ ràng, song tại sao ở Barca hiện giờ, tiền vệ này vẫn loay hoay tìm một chỗ đứng vững chắc?
HLV Xavi đã không ngại chỉ ra những khó khăn của De Jong, đặc biệt trong lối chơi cần sự linh hoạt về vị trí. “De Jong đang nắm bắt rất nhiều khái niệm chiến thuật mà cậu ấy không hiểu trước đây. Cậu ấy đang học cách trở thành người chơi tự do ở khu vực giữa sân”, Xavi nói vào tháng 2 sau khi chuyển De Jong trở lại vị trí tiền vệ trung tâm trong trận lượt về gặp Napoli. De Jong là người thích cầm và dẫn bóng, song đôi khi điều này không hữu ích với Barca. Những hình ảnh bên trên đã cho thấy điều này.
4 HLV khác nhau của Barca đã thử De Jong ở vị trí tiền vệ phòng ngự trong 3 mùa giải của anh tại CLB, và cả 4 người sau đó đều quyết định điều này là không phù hợp. Đúng là De Jong đã khám phá ra một số điều về bản thân ở Catalonia. Anh là một trong những cầu thủ di chuyển không bóng tài năng và tìm kiếm những cú sút ở gần khung thành.
Phong cách phòng ngự thiếu ổn định, chạy nhiều nhưng nhưng không giành được nhiều bóng lại là một mặt hạn chế De Jong. Anh thường gây áp lực tốt hơn ở phần sân đối phương thay vì sân nhà, kết hợp với khả năng rê bóng biến cầu thủ người Hà Lan thành một tiền vệ đẳng cấp, đôi khi là tuyệt vời, ngay cả khi anh không đặc biệt.
Nhìn chung, Xavi hiểu De Jong có thể làm gì nhưng việc sử dụng anh hiệu quả lại là câu chuyện hoàn toàn khác. Thời gian tại Barca vẫn đang trôi đi với ngôi sao 25 tuổi, và hi vọng anh sẽ sớm tìm được một vị trí vững chắc trong đội hình của gã khổng lồ xứ Catalan. Một số cầu thủ đặc biệt dành cả sự nghiệp của họ để tìm kiếm sự phù hợp. Và cuối cùng, bất kể bạn mua thời điểm tốt đến đâu, nó cũng không thể cho thấy giá trị đích thực. Mong rằng viễn cảnh này không xảy ra với De Jong.
