NHỮNG MỐC THỜI GIAN CỦA PREMIER LEAGUE TRONG CHUYỂN NHƯỢNG
Tất cả 20 hợp đồng đắt giá nhất trong kỷ nguyên Premier League đều bắt nguồn từ mùa giải 2016/17, đó là khi Paul Pogba phá kỷ lục chuyển nhượng thế giới sau khi gia nhập MU từ Juventus với giá 93,25 triệu bảng. Trước mùa 2016/17, chỉ có 3 thương vụ xuất hiện trong Top 40 gồm Angel Di Maria (61 triệu bảng tới MU ở mùa 2014/15), Kevin De Bruyne (55 triệu bảng tới Man City ở mùa 2015/16) và Fernando Torres (50 triệu bảng đến Chelsea ở mùa 2010/11).
Mức phí chuyển nhượng kỷ lục thế giới đã đi quá xa kể từ khi Aston Villa mở đường bằng thương vụ chi 100 bảng mua Willie Groves vào năm 1893. Mức giá 6 chữ số bắt đầu xuất hiện ở thập niên 1960 khi Luis Suarez gia nhập Inter Milan với giá 152.000 bảng. Các CLB Serie A liên tục phá kỷ lục chuyển nhượng thế giới từ đầu thập niên 1950 cho đến đầu thập niên 1990, trước khi La Liga giành vị trí quán quân và thống trị vào thập niên 2000 với kỷ nguyên Galacticos của Real Madrid.
Các CLB Premier League chỉ chi 40 triệu bảng cho những tân binh ở mùa 1992/93. Đó là năm Jean-Pierre Papin phá kỷ lục thế giới với mức phí 10 triệu bảng, vài ngày trước Gianluca Vialli (12 triệu bảng) và sau đó là Gianluigi Lentini (13 triệu bảng) đạt kỷ lục chuyển nhượng. So sánh điều đó với mùa giải 2022/23, khi các CLB Premier League chi 2,9 tỷ bảng – gấp 72 lần số tiền chi tiêu 31 năm trước.
Trong khi đó, vụ chuyển nhượng trị giá 198 triệu bảng của Neymar đến PSG từ Barcelona ở năm 2017 vẫn là kỷ lục thế giới và thể hiện mức tăng gấp 20 lần so với mức giá của Papin kể từ năm 1992. Vậy lạm phát có ảnh hưởng đến sự gia tăng theo cấp số nhân của phí? Không thực sự. Đồng bảng Anh (GBP) đã tăng giá 97% từ năm 1992 đến năm 2017. Trong khi đó, phí chuyển nhượng kỷ lục đã tăng 1.880% trong giai đoạn đó – cao hơn 18 lần so với tỷ lệ lạm phát của GBP.
NHỮNG VỊ TRÍ NÀO CÓ GIÁ TRỊ CHUYỂN NHƯỢNG CAO NHẤT?
Trong danh sách các khoản phí chuyển nhượng kỷ lục thế giới, phần trên nhấn mạnh việc các tiền đạo thường được coi là tài sản quý giá trong suốt lịch sử. Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi với bóng đá Anh. Pep Guardiola đã loại bỏ Joe Hart để mua một thủ môn biết chơi chân ngay khi ông đến Man City vào năm 2016. Ông đã ký hợp đồng với các tiền vệ kỹ thuật Bernardo Silva và Ilkay Gundogan, trước khi chi hơn 100 triệu bảng cho các hậu vệ cánh mới vào mùa Hè năm sau.
Trong khi đó, hai cầu thủ đắt giá nhất lịch sử Premier League là tiền vệ phòng ngự: Enzo Fernandez (106,8 triệu bảng) và Declan Rice (105 triệu bảng) đã được giao dịch ở hè này. Những hậu vệ cánh hăng máu có thể chạy dọc sân và hoàn thành cả nhiệm vụ phòng ngự và tấn công trong 90 phút đã trở nên thịnh hành – tạo ra nhu cầu về những tiền vệ phòng ngự có năng lực, những người có thể lùi, bọc lót và phản công để ngăn chặn những pha phản công nguy hiểm khi chuyển đổi trạng thái.
Tiền đạo, dưới dạng tiền vệ cánh đảo ngược, đã từng là vị trí đắc địa trong một thời gian – được cho là đỉnh cao khi Mohamed Salah và Heung-Min Son chia sẻ Chiếc giày Vàng gần đây nhất là mùa giải 2021/22 – thường xuất sắc nhất khi chơi bên cạnh các tiền đạo trung tâm lùi sâu hơn. Hiện tại, các hậu vệ cánh đảo ngược, tiền vệ phòng ngự có thể cản phá, chuyền và điều hướng tấn công, hậu vệ và thủ môn chơi chân, cũng như các cầu thủ thuận chân trái đang được săn lùng – để tận dụng từng gram cơ hội trên sân. Tuy nhiên, Man City đã chuyển từ việc triển khai số 9 ảo sang sử dụng số 9 truyền thống với Erling Haaland ở mùa giải trước. Và các đội hàng đầu khác đang săn lùng những cầu thủ tương tự.
NHỮNG NGÔI SAO CÓ TỪ DỮ LIỆU
Trò chơi điện tử Football Manager đã giúp nuôi dưỡng nhiều thế hệ hâm mộ dữ liệu bóng đá. Trong những năm qua, các CLB đã truy cập vào cơ sở dữ liệu ngày càng tiên tiến để đạt được điều tương tự: lùng sục khắp thế giới để tìm kiếm những viên ngọc từ dữ liệu thống kê. Brighton chỉ là một CLB khai thác dữ liệu để xây dựng thành công.
Nhà vô địch World Cup Alexis Mac Allister, người đã rời câu lạc bộ để gia nhập Liverpool với bản hợp đồng trị giá 55 triệu bảng hồi tháng 6, từng phát biểu ở mùa Đông năm ngoái: “Brighton đã gặp tôi và người đại diện để nói rằng tôi là một trong những cầu thủ U21 xuất sắc nhất với những con số tốt nhất – bởi Brighton nghiên cứu rất sâu những con số và số liệu thống kê”. Brighton đã thu được lợi nhuận 48 triệu bảng khi anh ra đi – sau khi ký hợp đồng với tiền vệ này với giá 7 triệu bảng từ Argentinos Juniors vào năm 2019.
Nhưng đó chỉ là một ví dụ: phân tích dữ liệu đang trở thành một quá trình thiết yếu trong toàn bộ môn thể thao này – đối với hiệu suất của đội, thể lực, chiến thuật và tuyển dụng. Deloitte dự đoán dữ liệu hiện đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc tối đa hóa dòng doanh thu. Stats Performance, nổi tiếng với thương hiệu dữ liệu Opta, chỉ là một công ty cung cấp phần mềm tuyển dụng dựa trên dữ liệu, kết hợp dữ liệu sự kiện và theo dõi với video – cho phép các CLB tìm kiếm hồ sơ cầu thủ từ khắp nơi trên thế giới.
CEO của Stats Performance, Brad Griffiths nói: “Tôi nghĩ có 2 điều cơ bản khi nói đến tuyển dụng dựa trên dữ liệu: bạn cần quy mô và tính nhất quán. Quy mô cho phép bạn xem xét một thị trường rất rộng lớn và tính nhất quán là điều vô cùng quan trọng. Trận đấu trông rất khác nhau trong các giải đấu khác nhau: cách các đội sắp xếp đội hình, nhịp độ của trận đấu và những thứ tương tự. Sau đó, bạn có thể xếp hạng các giải đấu với nhau và đưa thông tin đó vào một số mô hình AI để đánh giá cầu thủ.
Sau đó, bạn có thể tạo hồ sơ cho một cầu thủ mà bạn đang xem và tải tất cả những cầu thủ trên thế giới phù hợp với thông số đó. Bạn có thể không biết nhiều về những cầu thủ này – đặc biệt là từ các giải đấu hạng lông mà bạn chưa theo dõi. Khi bạn di chuyển qua kim tự tháp bóng đá, điều mà các đội thực sự quan tâm là giá trị và khả năng chi trả cũng như thu hút các cầu thủ ở độ tuổi trẻ hơn khi họ có tiềm năng cao và những thứ tương tự. Vì vậy, những công cụ này thực sự mạnh mẽ – cho phép bạn truy cập cơ sở dữ liệu bóng đá toàn cầu đó và tập trung vào một số cầu thủ có thể bạn quan tâm, sau đó bạn có thể đưa những thông tin này vào phần còn lại của quá trình tuyển dụng của mình”.
DỮ LIỆU DỰ ĐOÁN VỀ TƯƠNG LAI
Không có gì đứng yên khi chiến thuật và tuyển dụng phát triển. Ví dụ: nhu cầu hiện tại về thủ môn chơi chân và cầu thủ thuận chân cụ thể ở các vị trí sở trường đều hướng tới việc tạo ra lợi thế cho các phương án chuyền bóng và đường sút vào khung thành – và dữ liệu đóng một vai trò rất lớn. Dữ liệu dự đoán đang dần xuất hiện. Phần mềm của Opta trình bày các hình dạng đội trong và ngoài quyền sở hữu – nhưng nó cũng có thể tiết lộ vị trí mà các cầu thủ nên được bố trí trong các giai đoạn thi đấu, sắp xếp theo vị trí thực tế của họ.
Nó cũng có thể định lượng cách những cầu thủ khác nhau kết hợp và ảnh hưởng đến hiệu quả. Dữ liệu có thể dự đoán khả năng hoàn thành đường chuyền cho bất kỳ đồng đội nào tại bất kỳ thời điểm nào và mối đe dọa tấn công tiềm ẩn từ mỗi lựa chọn đó. Với các điểm dữ liệu mới này, các nhà phân tích có thể định lượng việc ra quyết định của cầu thủ bằng cách đo lường những gì cầu thủ đã làm cũng như những gì họ có thể và lẽ ra phải làm. Nó cũng có thể tiết lộ tỷ lệ thời gian cầu thủ đảm nhận các vai trò khác nhau trong suốt trận đấu.
Với cấp độ phân tích này – có sẵn ngay lập tức và trên quy mô lớn – chỉ còn là vấn đề thời gian trước khi dữ liệu dự đoán đóng vai trò rất lớn trong các trận đấu cũng như cho cả phân tích trước và sau trận đấu. Do đó, cầu thủ sẽ được đánh giá về cách họ đối phó với các mô hình dự đoán này. Trong khi đó, các đội quản lý sẽ ngày càng nghiên cứu cách kết hợp các cầu thủ khác nhau ảnh hưởng đến sự ăn ý tổng thể của đội, cả về mặt rộng lẫn với các đối thủ cụ thể.
Real Analytics là một công ty khác sử dụng AI để dự đoán cách các cầu thủ sẽ thể hiện ở CLB, dựa trên hồ sơ và các đồng đội tiềm năng của họ, tính toán tác động chính xác của mỗi đội hình xuất phát có thể hình dung được trước một đối thủ cụ thể và đến thành công của đội sau khi mua hoặc bán một cầu thủ về điểm và vị trí trong giải đấu. Buổi bình minh của phân tích dự đoán dường như đang diễn ra khi các CLB nỗ lực thực hiện các chiến lược tuyển dụng ngày càng ưu việt.
HỢP ĐỒNG SẼ DÀI HƠN?
Arsene Wenger đã dự đoán điều đó vào năm 2017. “Ngày càng nhiều cầu thủ bước vào năm cuối của hợp đồng vì không CLB nào muốn trả số tiền được yêu cầu”, ông nói. “Trong 10 năm tới, nó sẽ trở thành bình thường”. Wenger đã phát biểu vào thời điểm Alexis Sanchez chỉ còn 1 năm trong hợp đồng và cuối cùng đã chuyển đến MU vào kỳ chuyển nhượng tháng Giêng khi hợp đồng còn 6 tháng.
6 năm trôi qua nhanh chóng, chúng ta dường như đang chứng kiến ngày càng nhiều cầu thủ ngôi sao rời CLB theo dạng cầu thủ tự do. Chỉ trong mùa giải này, Lionel Messi, Karim Benzema, Ilkay Gundogan, Roberto Firmino và Youri Tielemans nằm trong số những người đáo hạn hợp đồng. Vì vậy, việc ký hợp đồng dài hạn với cầu thủ có hợp lý hơn không – để tránh mất hoàn toàn khoản đầu tư?
Chelsea đã gây chú ý ở mùa giải trước sau khi họ phá kỷ lục với việc ký hợp đồng với 18 cầu thủ, trong đó có nhiều hợp đồng kéo dài từ 7 năm trở lên. Chiến lược này dường như được thiết kế chủ yếu để đối phó với quy tắc Công bằng tài chính một cách hợp pháp, phân bổ phí chuyển nhượng theo các điều khoản hợp đồng cho mục đích kế toán hàng năm – một quá trình được gọi là khấu hao.
Tuy nhiên, UEFA đang thực thi các quy định mới từ mùa Hè này để hạn chế lỗ hổng khấu hao. Các khoản phí trong tương lai sẽ được tính trong tối đa 5 năm. Các hợp đồng trên 5 năm vẫn được phép theo quy định nhưng phí chuyển nhượng không được khấu hao quá 5 năm đầu tiên.
NHỮNG THỊ TRƯỜNG MỚI NỔI & HIỂM HOẠ
Saudi Pro League đã trở thành sân chơi tiền bạc mới nhất. Cristiano Ronaldo đã mở đường cho những cầu thủ ưu tú khi gia nhập Al Nassr vào tháng 12/2022. Kể từ đó, những cầu thủ như Karim Benzema, Jordan Henderson, Sadio Mane, Ruben Neves và Jota đã chuyển đến Saudi – và cặp đôi này vẫn ở độ tuổi ngoài 20. Ngoài việc thu hút các ngôi sao Premier League, Quỹ đầu tư công Saudi Arabia (PIF) đã đầu tư rất nhiều trên toàn thế giới, vào các dự án đa dạng, với nỗ lực mua Newcastle từ Mike Ashley được phê duyệt vào tháng 10/2021.
Việc mở rộng sang thể thao chính thống tiếp tục diễn ra cùng tháng khi PIF thành lập LIV Golf, thách thức sự thống trị lâu đời của PGA Tour. Tuyên bố táo bạo được công bố trong báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế năm 2021 nêu rõ: “Các nước dầu mỏ giàu có phải đa dạng hóa để có thể thích ứng với những thay đổi trong thị trường năng lượng: chuyển sang sử dụng nhiên liệu xanh hơn khiến cho việc chuyển đổi kinh tế trở nên cấp thiết”. Đó chính xác là những gì họ đang làm.
Đã có những bài học được rút ra từ những thị trường mới nổi trước đó. Chỉ 5 năm trước, những cầu thủ như Oscar, Ramires, Hulk, Mousa Dembele, Carlos Tevez và Marouane Fellaini đã có những lời mời béo bở để đến Chinese Super League – trong khi Gareth Bale chỉ muốn chuyển đến đó 3 năm trước. Lời hứa hẹn về mức lương ngất ngưởng đã thu hút các cầu thủ, trong khi mức phí chuyển nhượng khổng lồ khiến các CLB Premier League phải bán. Chelsea đã thu về 60 triệu bảng từ Oscar, giống như Neves và Jota, lúc đó mới ngoài 20 tuổi. Về mức lương, Tevez được cho là kiếm được 615.000 bảng mỗi tuần.
Nhưng những động thái tiêu tiền lớn đã cạn kiệt. Những tên tuổi lớn bắt đầu rời bỏ Trung Quốc. Tại sao? Hiệp hội bóng đá Trung Quốc (CFA) đã thực thi các hạn chế đối với cầu thủ nước ngoài, cho phép tối đa 3 cầu thủ được phép chơi trong một trận đấu. Năm sau, số lượng ngoại binh được phép gia nhập 1 CLB đã giảm từ 5 xuống còn 4. Sau đó, một loại thuế mới được thi hành, quy định rằng bất kỳ CLB nào mua ngoại binh với giá từ 5 triệu bảng trở lên sẽ buộc phải thực hiện khoản thanh toán tương tự cho CFA. Lợi nhuận, đầu tư và cuối cùng là lượng ngoại binh đều giảm.
ẤN ĐỘ VÀ BẮC MỸ
Indian Super League được thành lập vào năm 2009 và cũng đã thu hút các cựu ngôi sao Premier League như John Arne Riise, Nicolas Anelka, Robert Pires, Freddie Ljungberg, Elano, Luis Garcia, Florent Malouda, Diego Forlan, Adrian Mutu, Eidur Gudjohnsen và Dimitar Berbatov. Teddy Sheringham, Robbie Keane, Robbie Fowler, David James, Anelka, David Platt, Roberto Carlos nằm trong số những người sang đây khởi nghiệp HLV.
Trong khi đó, những HLV dày dạn kinh nghiệm như Owen Coyle, Steve Coppell, Aidy Boothroyd, Peter Taylor, Peter Reid và Avram Grant cũng đã hành nghề ở đây. Giải đấu tiếp tục phát triển và tạo cơ hội cho các cầu thủ và HLV nước ngoài miệt mài làm việc, nhưng mức thu nhập đã giảm mạnh.
World Cup 1994 được tổ chức tại Mỹ và mùa giải Major League Soccer (MLS) đầu tiên bắt đầu 2 năm sau đó. Bất chấp những khó khăn tài chính ban đầu, MLS đã phát triển mạnh mẽ với các đại sứ cấp cao và các bản hợp đồng thúc đẩy sự tham gia và tham dự. Trong những năm qua, những siêu sao như David Beckham, Kaka, David Villa, Frank Lampard, Gareth Bale, Thierry Henry, Wayne Rooney và Zlatan Ibrahimovic đã tỏa sáng ở MLS.
Beckham đã thành lập câu lạc bộ MLS của riêng mình – Inter Miami – sau khi treo giày với LA Galaxy. Ở hè vừa qua, Lionel Messi đã gia nhập đội bóng của Beckham – một động thái sẽ thu hút nhiều người hâm mộ, sự đầu tư và sự tham dự hơn nữa.
DÒNG TIỀN CHẢY ĐI ĐÂU?
Về khoản chi tài chính cho các cầu thủ từ các giải đấu nước ngoài, các CLB Premier League thường tìm quân ở 4 giải đấu hàng đầu châu Âu khác. Từ năm 1992 đến kỳ chuyển nhượng tháng Giêng năm nay, các CLB đã chi 2,52 tỷ bảng cho các cầu thủ từ các đội bóng Tây Ban Nha, tiếp theo là Pháp (2,5 tỷ bảng), Ý (1,8 tỷ bảng) và Đức (1,7 tỷ bảng). Bồ Đào Nha, Hà Lan và Bỉ cũng là những nhà cung cấp nổi bật. Xa hơn, Brazil và Nga đều nằm trong Top 10, trong khi Argentina, Thổ Nhĩ Kỳ và Mexico lọt vào Top 20.
Điều thú vị là Mỹ đứng ở vị trí thứ 21 với tổng chi tiêu là 85,8 tỷ bảng tính đến nay. Ngoại trừ châu Âu, phần lớn tiền mặt của Premier League đã chảy vào các giải đấu Nam Mỹ – với tổng chi tiêu gần gấp đôi so với các giải đấu của Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Gruzia cộng lại, trong khi Bắc Mỹ đã xếp trên châu Á, châu Phi và châu Úc.
Về dòng vốn tích lũy, Nam Mỹ vẫn khá ổn định, trong khi dòng vốn chảy vào Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Georgia – 3 quốc gia trải dài khắp châu Âu và châu Á – dường như đang suy giảm. Trong khi đó, phí trả cho các CLB Bắc Mỹ đã dần dần chiếm thị phần lớn hơn kể từ thiên niên kỷ này, nhưng châu Á dường như đã đi ngang kể từ giữa những năm 2000 – bất chấp dòng vốn đầu tư khổng lồ vào Trung Quốc, Ấn Độ và Saudi Arabia trong những năm gần đây – với các CLB ở những quốc gia đó thường mua cầu thủ hơn là bán họ.
